به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا به نقل از پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، این پژوهش که با همکاری 42 محقق ایرانی به سرپرستی دکتر رضا ملک زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت جهانی انجام شده، در فاز نخست، «میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در بین جمعیت عمومی و جمعیت پرخطر در معرض کووید -19» را طی فروردین تا پایان اردیبهشت ماه 99 بررسی کرده است.
جزئیات پژوهش
دکتر حسین پوستچی، پزشک اپیدمیولوژیست و نویسنده اول مطالعه در تشریح مشخصات آن گفته است: شرکت کنندگان، حدود 9 هزار نفر از افرادی بودند که به طور تصادفی از بین «جمعیت عمومی» (ثبت نام شده‌ها در سیستم الکترونیکی سلامت ایرانیان یا مراکز مراقبتهای بهداشتی) و نیز «جمعیت پرخطر» (افرادی که بر اساس طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی، به دلیل تماس نزدیک اجتماعی با افراد آلوده از طریق محیط کار، بیشتر در معرض خطر ابتلاء به SARS-CoV-2 هستند.
وی افزود: این افراد شامل پزشکان و پرستاران خط مقدم درمان، کارکنان بهداشتی غیر خط مقدم، کارکنان داروخانه‌ها، رانندگان تاکسی، کارمندان بانک‌ها و صندوقداران سوپرمارکتها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای) در 18 شهر از 17 استان ایران (استان‌های شمالی: گرگان، بابل، ساری، رشت، اردبیل، تبریز و ارومیه؛ استان‌های مرکزی: تهران، مشهد، قم، اصفهان، همدان، سنندج و کرمانشاه؛ استان‌های جنوبی: اهواز، کرمان، شیراز و زاهدان) به عنوان استان‌های شاخص میزان عفونت انتخاب شدند.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در این مطالعه 5372 نفر (60 درصد شرکت کنندگان) جزو افراد دارای مشاغل پرخطر در معرض SARS-CoV-2 و 3530 نفر (40 درصد) از «جمعیت عمومی» بودند. همچنین 56 درصد شرکت کنندگان، مرد، سن اغلب افراد بین 30 تا 49 سال بوده است.
وی یادآور شد: 28 درصد شرکت کنندگان همزمان با کووید -19، حداقل یک بیماری زمینه‌ای مزمن، (دیابت، سرطان، تالاسمی، هموفیلی، زوال عقل، بیماری‌های التهابی روده، پیوند اعضا، و …) داشته و 30 درصد افراد مورد مطالعه، تماس اخیر خود با شخصی که دارای بیماری کووید -19 بوده را تأیید کرده بودند.
36 درصد جمعیت آلوده به ویروس، بدون علامت!
پوستچی در تشریح یافته‌های به دست آمده از بررسی «کل جمعیت عمومی و پرخطر» در مطالعه گفت: از میان 7 هزار و 754 فردی که به سوالات مربوط به «علائم کووید -19» پاسخ دادند، تست آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در یک هزار و 164 نفر، مثبت بود. طبق برآورد این مطالعه، 36 درصد «جمعیت مبتلایان آلوده به ویروس در 18 شهر مورد بررسی»، «بدون علامت» بودند.
وی افزود: شیوع آنتی بادی در بین افرادی که تماس با فرد مبتلا به SARS-CoV-2 را تأیید کرده بودند، به طور قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با افرادی که چنین تماسی نداشتند، بالاتر (دو برابر) بود. بیشترین شیوع آنتی بادی مثبت در بین افراد دارای علامت بیماری مربوط به دارندگان علائم آنوسمی / از دست دادن بویایی (75 درصد) و تب (61 درصد) بوده است.
نویسنده اول این مطالعه گفت: همچنین «شیوع آنتی بادی مثبت SARS-CoV-2 متناسب با تعداد علائم» در بین افرادی که خود، علائم را گزارش کرده بودند، به ترتیب، در بین افراد بدون علامت 14 درصد، در افراد دارای علامت خفیف 20 درصد و در افراد دارای علامت شدید 43 درصد بوده است.
شیوع 17 درصدی آنتی بادی در «جمعیت عمومی»
دکتر مریم درویشیان، فوق دکترای اپیدمیولوژی و دیگر نویسنده اول مطالعه نیز با اشاره به یافته‌های به دست آمده درباره «جمعیت عمومی» شهرهای مورد بررسی گفت: میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 در بین جمعیت عمومی (3530 نفر) در 18 شهر مورد بررسی از هفده استان ایران، 17 درصد بوده است.
محقق اپیدمیولوژی بیماری‌های عفونی اضافه کرد: بیشترین میزان شیوع آنتی بادی علیه SARS-CoV-2 ثبت شده در بین گروه‌های سنی مختلف «جمعیت عمومی» مورد بررسی، با 29 درصد در بین افراد 60 سال و بالاتر مشاهده شد.
درویشیان، بالاترین میزان شیوع آنتی بادی علیه کووید -19 در «جمعیت عمومی» مورد بررسی (3530 نفر) در 18 شهر ایران را نیز مربوط به شهرهای رشت (72 درصد)، قم (58 درصد)، گرگان (43 درصد) و بابل (22 درصد) اعلام و تاکید کرد: این نتایج بر اساس وزن دهی جمعیت هر شهر (جنس، سن و اندازه جمعیت) و عملکرد تست‌ها (حساسیت و ویژگی) تعدیل، برآورد و اعلام شده است.
وی گفت: برآوردهای این مطالعه، تفاوت قابل توجهی (1.7 تا 72 درصد) در میزان شیوع آنتی بادی‌های اختصاصی SARS-CoV-2 در بین «جمعیت عمومی شهرهای مختلف» نشان داده است.
شیوع 20 درصدی آنتی بادی در «جمعیت پرخطر»
نویسنده اول مطالعه حاضر، با استناد به یافته‌های حاصل از این بررسی، شیوع آنتی بادی اختصاصی SARS-CoV-2 در «جمعیت دارای مشاغل پرخطر در معرض بیماری» (5372 نفر) را 20 درصد اعلام کرد.
به گفته وی، تفاوت قابل توجهی از نظر میزان شیوع آنتی بادی در بین گروه‌های شغلی مشاغل پرخطر مشاهده نشده است؛ به طوری که تنوع شیوع آنتی بادی از 18 درصد در بین غیرکارکنان مراقبتهای بهداشتی تا 22 درصد در بین صندوقداران فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سوپرمارکتها بوده است. بیشترین میزان شیوع آنتی بادی در «جمعیت پرخطر در برابر SARS-CoV-2» در شهرهای مورد مطالعه، مشابه «جمعیت عمومی» به ترتیب مربوط به شهرهای رشت، قم، گرگان و بابل بوده است.
آیا مبتلایان پس از بهبودی دوباره مبتلا می‌شوند؟
دکتر رضا ملک زاده، عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت جهانی گفت: شواهد علمی نشان داده که حتی برخی مبتلایان که تست آنها مثبت بوده، پس از بهبودی و منفی شدن تست، علائم ابتلاء به ویروس را مدت‌ها بعد نیز نشان می‌دهند که این هم، به معنای ابتلای مجدد فرد نیست، بلکه علائم قبلی بیماری است که همچنان نمایان می‌شود؛ هرچند که تحقیقات در این زمینه نیز برای نتیجه گیری کاملاً قطعی ادامه دارد.
عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت جهانی، درباره ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی مقابله با بیماری کووید -19 حتی توسط بهبود یافتگان گفت: آنتی بادی در بدن فرد آلوده به ویروس، یک ماه بعد از ابتلاء به عفونت افزایش می‌یابد و به اوج می‌رسد.
وی افزود: در واقع این مرحله اول تولید آنتی بادی است که سیستم ایمنی فرد برای مبارزه با ویروس و دفع آن، تلاش می‌کند و پس از دفع ویروس، غلظت آنتی بادی کاهش می‌یابد، ولی تولیدش ادامه دار است و اصلاً به صفر نمی‌رسد و اگر فرد مبتلا، با ویروس تماس مجدد داشته باشد، آنتی بادی دوباره افزایش می‌یابد. این حالت برای بسیاری از عفونت‌های دیگر نیز وجود دارد و معنایش ابتلای مجدد به عفونت نیست.
ملک زاده افزود: نکته مهم آن است که حتی افراد مبتلای بهبود یافته که تست آنها منفی شده و بدنشان دارای آنتی بادی است هم ممکن است دوباره در معرض ویروس قرار گیرند و ویروس را بدون داشتن علائم بالینی، منتقل کنند. از آنجا که ویروس کرونا، تاکنون جهش‌های متعددی داشته، تحقیقات در حال بررسی این موضوع است که آیا احتمال ابتلای مجدد بهبود یافتگان به ویروس جهش یافته کرونا وجود دارد یا نه؟ به همین دلیل تاکید داریم همه افراد چه مبتلا شده و بهبود یافته و چه مبتلا نشده، باید ماسک بزنند، فاصله را رعایت کنند و دست‌ها را مرتب بشویند.
وی با بیان این که تاکنون، هیچ مطالعه‌ای در ایران، «شدت اپیدمی» و «میزان شیوع» در این حجم از نمونه را بررسی و برآورد نکرده است، به اهمیت این نوع مطالعات اشاره کرد و گفت: درغیاب این مطالعات، فراوانی موارد «ابتلای بدون علامت» و «میزان شیوع عفونت سندرم حاد تنفسی کرونا ویروس» در جمعیت عمومی و جمعیت پرخطر در برابر بیماری، نامشخص و ناکافی بوده است.
استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: در بیشتر مطالعات قبلی، برآورد شیوع کلی، بر اساس مناطق جغرافیایی طبقه بندی نشده و به عنوان مثال، شهرهای یک استان یا یک کشور و تغییرات بالقوه نرخ عفونت در مناطق مختلف را در نظر نگرفته اند. درحالی که در مطالعه حاضر، میزان شیوع آنتی بادی‌های اختصاصی SARS-CoV-2 برای کل جمعیت عمومی، جمعیت عمومی بر اساس شهر، جمعیت کلی و پرخطر بر اساس نوع شغل، جمعیت پرخطر بر حسب شهر و همه افراد برآورد شده است.
تأثیر انجام مطالعات در سیاستگذاری‌های بهداشتی
عضو کمیته اجرایی مطالعه کارآزمایی بالینی درمان کووید -19 سازمان بهداشت جهانی، با اشاره به انجام مطالعات اپیدمیولوژی مشابه در کشورهای دیگر برای تخمین جمعیت مبتلایان باعلامت و بی علامت، از جمله در هند، آمریکا و … گفت: این مطالعات به دلیل اهمیت نتایج آنها برای سیاستگذاری‌های بهداشتی دقیق‌تر، در بسیاری از کشورها در حال انجام است.
در این باره بیشتر بخوانید