به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا، مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری وابسته به سازمان برنامه و بودجه کشور در یک گزارش تحلیلی به بررسی و ارزیابی تغییرات الگو و میزان سفرهای درون‌شهری در دوران همه‌گیری کووید-19 و پس از آن پرداخته است.
براساس این گزارش تحلیلی - که در گروه پژوهشی توسعه امور بخشی و محیط زیست مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تدوین شده است- حوزه حمل و نقل با سهم حدود 8 درصدی از ارزش‌افزوده کل و سهم 10 درصدی از اشتغال کل، از اهمیت بسزایی در میان فعالیت‌های اقتصادی کشور برخوردار است. لذا تغییرات این بخش اثر قابل توجهی بر سایر بخش‌ها دارد. از سوی دیگر، 95 درصد ارزش‌افزوده حمل‌ونقل به بخش خصوصی اختصاص دارد و تغییرات عملکرد حمل‌ونقل، بخش خصوصی را در کشور تحت تأثیر قرار می دهد.
براساس این گزارش، به‌طور متوسط روزانه 150 میلیون مسافر در شهرها و 4 میلیون مسافر در سفرهای برون‌شهری در حال جابه جایی هستند. 42 درصد سفرهای درون‌شهری کشور از طریق حمل‌ونقل همگانی و شبههمگانی پوشش داده می‌شود (روزانه 63 میلیون سفر). در این میان، تاکسیرانی (تاکسیرانی شهری، سرویس مدارس، آژانس و تاکسی اینترنتی) 71.4 درصد، اتوبوسرانی (اتوبوس و مینی‌بوس) 25.3 درصد و شیوه مترو 3.2 درصد از سفرهای حمل‌ونقل همگانی و شبه همگانی را به خود اختصاص می‌دهند.
این گزارش حاکیست که متروهای کشور در اسفندماه سال 1398، 50-70 درصد کاهش عملکرد نسبت به اسفندماه سال 1397 را تجربه کردند و در فروردین‌ماه متروی شهر شیراز و اصفهان تعطیل شده و در تهران نیز عملکرد مترو تا 80 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافت. باوجود رفع محدودیت‌ها، عملکرد متروی تهران در مردادماه نشان از کاهش 50 درصدی و عملکرد مترو شهرهای اصفهان و شیراز در خردادماه کاهش 70 درصدی نسبت به سال گذشته داشته‌اند.
ابن گزارش می افزاید: مسافر جابه‌جا شده توسط ناوگان تاکسیرانی نیز با کاهش روبه‌رو است، به نحوی که در ماه های اسفند 1398، فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر سال 1399 به ترتیب 20، 60، 40، 30 و 30 درصد؛ مسافر جابه‌جاشده نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.
عملکرد اتوبوسرانی شهرهای کشور نیز در جابه‌جایی مسافر به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته، به‌طور مثال تعداد مسافر جابه‌جا شده در سیستم اتوبوسرانی شهر تهران از اسفندماه 1398 تا تیرماه 1399 به ترتیب 56، 77، 63، 48 و 45 درصد با کاهش روبه‌رو شده است. 78 درصد ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران در بخش خصوصی فعال هستند که کاهش جابه‌جایی مسافر به‌طور مستقیم با کاهش درآمدهای آنها همراه بوده است.
اثرات این همه گیری برحمل‌ونقل درون‌شهری در کشورهای خارجی
در گزارش مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری به تجربه سایر کشورها و اثرات این همه گیری برحمل‌ونقل درون‌شهری در کشورهای خارجی و پیش‌بینی اثرات آن در دوران پساکرونا در ادامه موردبحث قرار گرفته است.
در شهر سانتاندر اسپانیا با اعمال قرنطینه در این شهر، سهم سفرهای کاری از 35.4 درصد به 73.7 درصد افزایش یافته، همچنین سهم خودروی شخصی از 48.33 درصد به 76.84 درصد رسیده است.
وضعیت تراکم ترافیکی شهر برلین آلمان و مقایسه آن با سال 2019 میلادی در روزهای مختلف هر هفته مبین آن است که باوجود کاهش 60 درصدی تراکم ترافیکی در ایام اعمال محدودیت‌های ترافیکی شدید در این شهر (هفته 12 تا 17) به‌مرور با کم شدن محدودیت‌ها، تراکم ترافیکی در معابر این شهر افزایش یافته به‌نحوی که در هفته 40 سال 2020، تراکم ترافیکی 40 درصد بیشتر از سال 2019 در این شهر بوده است.
بررسی عملکرد حمل‌ونقل همگانی در کشورهای اروپایی آلمان، اسپانیا، فرانسه و بریتانیا نیز نشان می‌دهد که در محدوده زمانی اعمال محدودیت‌های شدید، عملکرد حمل‌ونقل همگانی (مترو، اتوبوس، تاکسی، دریایی در آب‌های داخلی و آژانس‌های اجاره خودرو) آنها 60 تا 90 درصد نسبت به روز پایه کاهش یافته و پس از آن به‌مرور رشد کرده تا اینکه در ماه سپتامبر (شهریورماه) به محدوده 20 تا 40 کاهش نسبت به روز پایه خود رسیده است.
با توجه به مزایای حمل‌ونقل غیرموتوری و فرصت پیش‌آمده در راستای افزایش مطلوبیت این شیوه، دولت‌های اروپایی از فرصت پیش‌آمده استقبال کرده و بر حمایت‌های مالی خود از دوچرخه‌سواری افزوده‌اند.
برای اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی (فاصله 1.5 متری از یکدیگر) در سیستم حمل‌ونقل همگانی کشور هلند، تنها 15-25 درصد ظرفیت این سیستم قابل‌استفاده است و در صورتی‌که همه مسافران از تجهیزات بهداشتی (ماسک و دستکش و ...) استفاده کنند تا 40 درصد از ظرفیت حمل‌ونقل همگانی قابل استفاده خواهد بود.
پیشنهادهای سیاستی و راهبردی
این گزارش به ارائه پیشنهادها و سیاست های راهبردی پرداخته و آورده است: راهبردهای کوتاه‌مدت برای مواجهه با روند فعلی همه گیری و پاسخگویی حمل‌ونقل درون‌شهری به آن در حوزه های بهداشتی، مدیریت تقاضای سفر، مدیریت عرضه در سیستم حمل‌ونقل همگانی و حمایت‌های اقتصادی پیشنهاد شده است. راهبردهای بلندمدت پیشنهادی در دوران پساکرونا نیز با تأکید بر افزایش زیرساخت‌های پیاده روی و دوچرخه‌سواری، پرهیز از توسعه بی‌رویه شبکه معابر شهرها، توسعه حمل‌ونقل همگانی، جلوگیری از حرکت به‌سوی دولتی شدن حمل‌ونقل همگانی، افزایش و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل همگانی کشور، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل هوشمند و توسعه استفاده از فناوری اطلاعات ارائه شده است.
نسخه کامل این ویژه نامه در زیر به صورت PDF قابل دریافت است.
گزارش های بیشتری بخوانید:
دریافت فایل
